Graficus Ed Müller heeft 20 jaar uitgetrokken om Zaanstreek vast te leggen

Door Peter Roggeveen – september 2005

Op deze plek komt elke week een persoon of zaak uit de rubriek ’25 Jaar geleden’ opnieuw voor het voetlicht. Deze keer is dat Ed Müller (68) uit Zaandam. Een kwart eeuw geleden was hij in het nieuws door zijn expositie met panelen van ingelegd hout waarin allerlei figuren waren verwerkt. Momenteel houdt de beeldend kunstenaar zich nog uitsluitend bezig met grafiek waarbij alle aandacht uitgaat naar de Zaanstreek.

De periode waarin hij zich bezighield met intarsia, ofwel inlegwerk van verschillende gekleurde houtsoorten waarin motieven en figuren zijn verwerkt, ligt ver achter hem. ,,Het was kunstnijverheid. Puur handwerk dat een enorm geduld en vaardigheid vereiste. Geweldig arbeidsintensief.” Ieder paneel werd met engelengeduld opgebouwd uit tal van reepjes ongeverfd hout van houtensoorten als limba, teak, ceder en palissander om de gewenste compositie vorm te geven. ,,Ik had de techniek in de jaren zestig geleerd in een meubelfabriek nabij München in Bayern waar ik werkte als zeefdrukker. Daar waren nog echte ambachtelijke intarsia-snijders die inlegwerk maakten voor tafels, kasten en kerkinterieurs.”

In 1970 hield Müller het in Duitsland voor gezien en vertrok hij op de bonnefooi naar Nederland. ,,Ik werkte destijds op een zeefdrukkerij in Karlsruhe en had genoeg van de stress, de overdreven haast. Ik wilde weg, de wereld in. Nederland leek me meer relaxt, vrijer. Via Amsterdam ben ik in Zaandam beland om er vervolgens niet meer weg te gaan.”

Het levenspad van Müller kan op zijn minst grillig worden genoemd. Hij kwam in 1934 in Berlijn ter wereld, groeide op in Frankfurt am Main, volgde een opleiding tot instrumentmaker en woonde achtereenvolgens in München, Oostenrijk, Zwitserland, München en Karlsruhe. Tussen de bedrijven door voltooide hij zijn opleiding grafiek, schilderen en kunstgeschiedenis aan de Hogeschool voor Beeldende Kunsten in Frankfurt am Main.  

Het inlegwerk van Müller was in tal van plaatsen in Noord-Holland te zien op exposities, variërend van Den Helder en Hoorn tot Heerhugowaard, Haarlem, Amsterdam en Enkhuizen. ,,In 1985 ben ik definitief gestopt met de panelen met inlegwerk van hout. Door de vele uren die erin gingen zitten, werd het veel te duur. Bovendien paste het oude ambachtswerk niet meer in onze tijd. Mensen wilden iets flitsender aan de muur dan een paneel met diverse houtsoorten.” En dus schakelde hij over de tamelijk ongebruikelijke techniek van aquarel op hout, aangevuld met grafisch werk en het maken van abstracte houten sculpturen. Ook dat is weer verleden tijd. Sinds 1998 heeft hij een nieuwe passie: het vastleggen van historisch belangwekkende panden in de Zaanstreek, grafisch vereeuwigd in een gemengde techniek van foto, potlood, aquarel en kleurpotlood. Hij bestempelt deze missie als zijn levenswerk. ,,Ik heb er twintig jaar voor uitgetrokken. In 2018 moet het project zijn afgerond. ,,Ik ben begonnen in Zaandam en daarvan heb ik inmiddels tachtig prenten gereed. Vooral Haaldersbroek is fantastisch met het prachtige spel van licht en lucht. Als ik Zaandam af heb, ga ik naar Koog aan de Zaan, Wormerveer en Zaandijk. Kortom: de hele Zaanstreek komt aan de orde. Een enorm project. Het houdt me op de been. Ik wil dat ik met dit werk een schaduw achterlaat. Als het klaar is ben ik de tachtig gepasseerd. Pas dan ga ik achter de geraniums zitten.” In zijn galerie annex woonruimte aan de Zaandamse Krugerstraat hangen de wanden bomvol met zijn werkstukken met afbeeldingen van Zaans erfgoed. ,,En dit is nog maar het begin’, laat hij grijnzend weten. Hij woekert met de tijd. Hij wil nog zoveel. De televisie en de radio zijn al de deur uitgegaan. ,,Die apparaten stelen teveel tijd van mij. Ik hou van een intensief leven en daar hoort geen tv bij, dus weg met die rommel. Het heeft als nadeeltje dat ik nu niet weet of de paus nog leeft.” 

Ondanks zijn gedrevenheid neemt hij ieder jaar een paar maanden vrij om te voet Europa te doorkruisen, vergezeld van een eigenhandig gefabriceerde aluminium kar op luchtbanden. ,,Mijn trektochten doe ik altijd te voet. Ik ben gek op lopen, meestal zo’n vijftig kilometer per dag.” Müller kijkt niet op een kilometertje. Zo maakte hij de afgelopen jaren voettochten door Nederland, België, Frankrijk en Polen. Zijn reisimpressies, verluchtigd met illustraties, verschenen in kleine oplages, uitgegeven in eigen beheer.