Noordholland Dagblad vrijdag 3 december 2021 – Door José Pietens

Jeroen de Groot, Cees Zoomer, Cas van ’t Hoff, Erwin van ’t Hoff en Jacob Passander vieren de komende twee weekenden 25 jaar Hailander met een nieuwe cd en een ’Horba & Hailander-feest’. In een kwart eeuw groeide de band uit tot een Zaans icoon dat je er op een feestje goed bij kunt hebben. ,,Oudere dames steken wel eens hun hand onder onze rokken.’’

ZAANDAM – Het was niet bepaald een warm welkom voor Hailander. De net opgerichte doedelzakband zou spelen op een zilveren huwelijksfeest. Vooraf kondigden de neefjes en nichtjes van het bruidspaar aan de muzikanten weg te treiteren. ,,Ze zagen doedelzakmuziek niet zitten’’, vertellen bandleden Cees Zoomer en Jeroen de Groot. ,,We zouden tot middernacht spelen, maar uiteindelijk zijn we om half vier ’s nachts zelf maar opgestapt. Het was één groot feest. Tja, zo gaat het vaker. Je komt met een doedelzak en dan denken mensen meteen aan Schotse muziek.’’

Hailander begon als hardrockband, maar raakte door De Groot steeds dieper in de doedelwereld verzeild. De Zaandammer heeft een zwak voor het eeuwenoude blaasinstrument. Hij verzamelde 104 doedelzakken uit alle hoeken van de wereld. Hailander – vernoemd naar de Schotse hooglanders in het Vijfhoekpark – mixt trommel, tamboerijn en doedelzak met folk en oude (kinder)liedjes. ,,We zijn een laagdrempelige band. We spelen voor iedereen: ouden van dagen, mooie vrouwen, zigeuners en – zoals wij dat noemen – feestelijk gehandicapten. Het fijne van een straatband zijn, is dat je niet afhankelijk bent van een locatie. Je bent vrij om te bewegen en overal te spelen.’’

Sinds het eerste ’lopende optreden’ is de band dik 25 jaar en duizend optredens verder. Een aantal specifieke ’hailights’ noemen, vinden ze lastig. Tot nu toe was het een al hoogtepunt. Ze speelden bijvoorbeeld op de Elf Fantasy Fair, de dodendans van Monnickendam en de themadagen in Archeon. Ook spelen ze geregeld op internationale festivals. Waaronder het doedelzakfestijn in het Tsjechische Strakonice, het grootste in zijn soort in Europa. Bij een van zijn bezoeken aan Strakonice viel De Groots oog op een schilderij van Valentin Horba. “Er stond een klein doedelzakje op. Valentin bleek bevriend met de ouders van mijn Tsjechische vriendin. We werden aan elkaar voorgesteld, het klikte meteen.”

Kilts

Band en kunstenaar raakten goed bevriend. Hailander treedt geregeld op bij openingen van zijn exposities. De band is ‘wereldberoemd geworden in Strakonice’. Óók wanneer ze in ‘burgerkleding’ over straat gaan. Dat komt niet zo veel voor, zegt bandlid Cees. ,,Op weg naar een optreden zijn we altijd in kostuum. Ook als we vliegen of over straat lopen.’’ De band heeft vier verschillende outfits. Afhankelijk van het type optreden dragen ze bijvoorbeeld een 17de-eeuws kostuum of een Schotse kilt. Mét eigen ruitmotief, dat officieel geregistreerd is als ’The Dutch Friendship Tartan’. “Omdat Schotten er niets onder dragen, willen mensen weten of wij dat ook doen. Dan steken ze zo een hand onder je rok. Meestal zijn het oudere dames, van boven de zeventig.”

Het 25-jarig jubileum wordt gevierd met het nieuwe, vierde album ’Hailander meets Valentin Horba’, met schilderij van Valentin op de cover. Omdat Erwin in Schotland woont, is de muziek aan beide zijden van de Noordzee opgenomen. Hoop gedoe, zegt Cees Zoomer. “De eerste zending muziek raakte zoek.”

Kippenvel

Een half jaar geleden is voormalig stadsdichter Jacob Passander als extra zanger en tekstschrijver aan de band toegevoegd. Hij schudt de teksten zo uit zijn mouw, zegt De Groot. ,,We zijn een soort Lennon en McCartney.’’ Op de cd staat ook ’Daar wordt aan de deur geklopt’. ,,Dat is oorspronkelijk een Tsjechisch nummer. We zoeken altijd liedjes die bij de gelegenheid passen. Op de Zaanse Schans doen we bijvoorbeeld ’Zo gaan de wieken van de molen’ en ’Zaans liedeke’ van Nicolaas Beets. Toen we net begonnen, zaten we moeilijk te doen en zochten we in archieven naar oude muziek. Totdat iemand zei dat we oude kinderliedjes moesten spelen. Dát is oude muziek. Iedereen kent het. Elk land heeft een eigen variant. ’Jan Pierewiet’ komt uit Zuid-Afrika en ’Ozewiezewoze’ is van oorsprong een Portugees zeemanslied. ’Kortjakje’ kennen ze overal. Ik heb het eens gespeeld met doedelzakspelers met twintig verschillende nationaliteiten. Kippenvel. Ons plan is een cd te maken met allemaal internationale nummers.’’

Valentin Horba

Het idee was om de Tsjechische kunstenaar Valentin Horba (69) naar Zaandam te halen en hem net als Monet Zaanse taferelen te laten schilderen. Toen corona het reizen bemoeilijkte, maakte hij gebruik van foto’s. Donderdag kwam hij aan in Zaandam. Komende week kan hij voor het eerst de beroemde Zaanse molens in het echt zien.

Valentin Horba schildert vrijwel nooit personen. Behalve de serveerster van de koffiezaak waar hij elke dag koffie drinkt. Zij is zijn muze, haar schildert hij wél. Ze komt zelfs zo vaak op zijn schilderijen voor, dat een straffe verzamelaar hem vroeg of het niet een tandje minder kon. Dus ja, eigenlijk is het best bijzonder dat hij de mannen van de Zaanse doedelzakband Hailander op doek heeft gezet. Zij staan voor het kasteel in Strakonice, de stad met het doedelzakfestijn waar zij elk jaar optreden. Horba woont er niet ver vandaan, maar hij had er nooit zo’n behoefte aan om het jaarlijkse doedelzakfestival te bezoeken. ,,Ik blijf liever thuis om te schilderen.’’

Hailander heeft hij inmiddels in zijn hart gesloten. Voor hun jubileum bracht hij een speciale set postzegels en een jubileumkalender uit, die vorig jaar in Zaansgroen te zien waren. Door de covid-maatregelen kon hij echter niet op zijn eigen expositie zijn én kon Hailander het jubileum niet vieren op het Tsjechische doedelzakfestival. Als alternatief is er dit en komend weekeinde een soort ’Horba & Hailander’-feest in de galerie.

Horba maakte voor de expositie schilderijen van Zaanse taferelen. Omdat hij die niet live kon maken, schilderde hij naar foto’s die Jeroen van Zaanse iconen zoals de Zaanse Schans, de watertoren van Assendelft en het stadhuis van Zaandam maakte. Op zijn Horba’s: in zachte kleuren, met een vleugje humor. Langs de molens lopen bijvoorbeeld drie mannen met een kameel (’de drie wijzen uit het oosten’). Horba sloeg ook zelf aan het Googelen en dat leverde een schilderij van Wastora op. Een bijzondere keuze. ,,Ik dacht dat het een treinstation was’’, lacht hij. Toen hij van Jeroen de Groot van Hailander hoorde dat dit ooit dé muziekwinkel van Zaandam was, schilderde hij er een oude platenspeler bij. De kusntenaar was nog nooit in de Zaanstreek geweest. De komende week gaat hij alle iconen die hij schilderde in het echt bekijken. ,,Ik ben benieuwd of het blauw op mijn schilderij van Monets Blauwe Huis wel klopt. Het was erg leuk om al het Zaans groen te schilderen.’’

’Wereldberoemd’

Horba is een kunstenaar die ’bij bepaalde kringen wereldberoemd is’, zegt Jeroen. ,,Zijn werk hangt bij burgemeesters en rechters.’’ Hij begon op zijn twaalfde met schilderen. 57 jaar later heeft hij 3500 schilderijen gemaakt. Hij is een toegewijd man: staat altijd om vier uur in de nacht op om te gaan schilderen. Langer dan een week wil hij liever niet in de Zaanstreek blijven. Hij wil snel weer terug naar zijn schildersezel. Valentin maakt geen werk voor verzamelaars. ,,Mijn schilderijen horen niet in een kluis, ze moeten aan de muur hangen. Ik wil zoveel mogelijk mensen plezieren. Daarom is mijn werk lager geprijsd dan dat van andere kunstenaars. En van elk schilderij dat ik verkoop, gaat een deel naar gehandicapte kinderen en naar een hospice.’’