Noordhollands Dagblad 17 oktober 2019 – door José Pietens
Van loden letter tol Times New Roman: typografen spelen graag met letters. Ze vormen tekst om tot beeld en maken kunst met behulp van het alfabet. Typografen Harm Noordhoorn, Dick Berendes en Frans Lieshout laten dit weekeinde hun werk zien in expositieruimte Zaansgroen in Zaandam.
Het drietal maakt gebruik van de oudste en de nieuwste technieken. Noordhoorn maakt zijn kunst met houten letters en oude drukpersen. Lieshout met computer en printer en Berendes is niet zo lang geleden overgestapt van drukpers naar printer. De typografen zijn alle drie naar Grafische school in Amsterdam geweest. “De basis van die opleiding was handzetten, daar begon je mee”, zegt Noordhoorn. Deze manier van werken was in de jaren zeventig al uitgestorven. Maar vanwege het handzetten is voor ons het letterbeeld het belangrijkste gebleven.”
Grote inspirator is Hendrik Werkman (1882-1945). De drukker/ kunstenaar van de Groningse kunstkring De Ploeg experimenteerde volop met druktechnieken, illustraties, sjablonen en letters.
Ambacht
Noordhoorn is een man van het ambacht. Zijn grafisch atelier is ‘een werkbaar museum’. Al het materiaal zoals letterbakken, loden letters en drukpersen stammen uit de jaren twintig. “In letters van zeventig, tachtig jaar oud zit leven. Dat zie je meteen als je drukt. Die houtstructuur krijg je met een printer niet voor elkaar. Daar komen vrij strakke letters uit. Echt een enorm verschil.” Noordhoorn heeft 33 jaar een grafisch bedrijf gehad en runt sinds tien jaar galerie Sopit in Castricum. „Ik heb 33 jaar mijn eigen grafische bedrijf gehad. Ik heb altijd gezegd: “Als ik daar mee stop, keer ik terug naar het ambacht en voeg dat samen met kunst.” Hij gebruikt de klassieke kleuren van de avant-garde. 1 let zwart, wit en rood zijn een verwijzing naar De Ploeg en nadere vernieuwende kunststromingen van een eeuw geleden.
Boekdrukkersvak
Dick Berendes, uit Sint Pancras, begon als zetter/drukker. Ook hij benutte later de artistieke mogelijkheden van het oude boekdrukkersvak. Sinds kort gebruikt hij ook computer en printer om typografisch werk te maken. Als kunstenaar heb je de opdracht naar nieuwe mogelijkheden te zoeken, aldus Berendes. en de mogelijkheden van digitaal werken zijn oneindig. Typografieken zijn eigenlijk beeldende gedichten, zegt hij. “Drukletters vormen de belangrijkste bouwstenen van mijn grafieken, het zijn mooie vormen. Ook de natuur met al haar structuren en kleuren is een inspiratiebron.”
Grafisch ontwerper Frans Lieshout, ook een Castricummer, zet tekst graag om in beeld. “Ik heb bijvoorbeeld eens een boek met gedichten ontworpen. De gedichten heb ik gevisualiseerd met typografie. Letters zijn interessant. Om mee te spelen en om andere vormen mee te maken.” Lieshout laat ook illustratiever werk zien, waaronder een in het oog springende geisha. „Ik ben zeer geïnteresseerd in Japanse houtprints en de tekenstijl. Omdat ze vroeger geen inzicht in perspectief hadden, waren de illustraties plat. Maar door de manier waarop ze werkten, bijvoorbeeld door het gebruik van kleurverloop, wisten ze toch een ruimtelijke tekening te maken. Ontzettend mooi en knap gemaakt.”